Het is een feit. Het Verenigd Koninkrijk verlaat vrijdagavond na bijna een halve eeuw lidmaatschap de EU. Voor- en tegenstanders van de brexit komen op meerdere plaatsen in het land bijeen om stil te staan bij dat historische moment.

De brexit vindt om 23.00 uur lokale tijd plaats (middernacht in Nederland), ruim 3,5 jaar na het brexitreferendum in 2016. Toen stemden 17,4 miljoen kiezers voor een vertrek uit de EU en 16,1 miljoen voor blijven.

Brexitfans vieren onder meer op Parliament Square in Londen dat de brexit nu eindelijk plaatsvindt. Een uur voordat het zover is, zal premier Boris Johnson het land toespreken. Ook laat de regering een klok projecteren in Downing Street die aftelt naar de brexit. De beroemde Big Ben zal echter niet luiden, omdat de klokkentoren wordt gerenoveerd.

Niet iedereen is blij met de brexit. In Schotland, waar verreweg de meeste kiezers in de EU wilden blijven, komen pro-Europese activisten bijeen buiten het Schotse parlement. De gemeente Londen organiseert een evenement voor Londenaren uit andere EU-landen. Zij kunnen in het stadhuis terecht, onder meer voor "emotionele steun".

...Maar wat verandert er nu eigenlijk meteen? En wat niet?...

Laten we beginnen bij wat er niet verandert.

Kan ik nog gewoon naar het VK reizen?

Ja. Dat kan morgen nog net zo eenvoudig als gisteren. Je hebt daarvoor geen visum nodig of iets dergelijks. Sterker nog: als jij na middernacht besluit om te emigreren naar het VK, dan is zelfs dat nog steeds even makkelijk als dat het was toen het VK nog onderdeel was van de EU.

Nederlanders die al in het VK wonen mogen daar ook gewoon blijven. Als ze er al langer dan vijf jaar wonen hebben ze recht op een permanente verblijfsvergunning. Wie voor 31 december 2020 naar het VK vertrekt en werk vindt of zelfstandig aan de slag gaat, krijgt na vijf jaar ook nog een permanente verblijfsvergunning.

Kunnen we nog handel drijven met het VK?

Zeker weten. Bedrijven die spullen exporteren of importeren merken ook helemaal niks voorlopig. Geen extra controles, geen ingewikkelde nieuwe formulieren, geen douaneheffingen.

Ook hoeven er geen werk- of verblijfsvergunningen aangevraagd te worden voor personeel uit EU-landen of, omgekeerd, uit het VK.

Het lijkt wel alsof de brexit helemaal nog niet heeft plaatsgevonden. En dat is ook precies de bedoeling. In de Brexitdeal is namelijk vastgelegd dat we in feite tot minimaal 31 december 2020 doen alsof het VK nog in de EU zit en de Britten houden zich tot die tijd ook nog aan alle Europese regels.

De overgangsperiode kan ook nog verlengd worden, met maximaal twee jaar. Maar de Britten hebben gezegd dat niet te willen.

Waarom een overgangsperiode?

Deze overgangsperiode is bedacht om onderhandelaars de tijd te geven om een akkoord te bereiken over de relatie tussen de EU en het VK na de brexit. Uiteindelijk moet er een akkoord (of akkoorden) komen waarin nieuwe regels voor handel worden vastgelegd.

Maar ook voor zaken als samenwerking tussen veiligheidsdiensten, diplomatieke samenwerking op het wereldtoneel en het delen van data, om maar eens wat te noemen.

Maar de Britten zijn wel uit de EU nu toch?

Ja, althans, vannacht dus. En dat is definitief. Wat dat betreft is er heel veel veranderd. Want sinds de oprichting van de EU en daarvoor de EEG, is er nooit een land vertrokken. De Unie werd alleen maar groter.

De onderhandelingen over de toekomstige relatie moeten uiteindelijk uitwijzen hoe nauw de banden tussen de EU en het VK blijven in de toekomst. Wat nu al zeker is: als de overgangsperiode klaar is, zal er geen vrij verkeer van personen en goederen meer zijn.

Dat betekent dat handelen hoe dan ook duurder en tijdrovender zal worden, al was het maar door extra controles en papierwerk. Ook kan het VK helemaal zelf besluiten wie er wordt toegelaten tot het land en wie er mag blijven wonen.

Dat betekent dat je je niet zomaar meer in het VK mag vestigen en dat goederen niet meer zonder meer mogen worden verhandeld over de grens.

Staat het VK op zijn kop?

Ook in het VK zal het eigenlijk nog tot eind-2020 lijken alsof ze lid zijn van de EU en verandert er in het dagelijks leven in feite nog niets. "Maar het wordt een historische dag." En voor de echte voorstanders van de brexit voelt het ook echt als een grote opluchting en een gevoel van vrijheid, vertelt VK-correspondent Anne Saenen.

Opmerkelijk genoeg geldt dat eigenlijk niet eens alleen voor de brexiteers. "Mensen waren het spuugzat en hopen nu gewoon rustig verder te kunnen leven." Wat dat betreft geeft de brexit eindelijk in ieder geval duidelijkheid en daarmee ook rust.

Maar de brexit markeert ook meteen de aftrap van een binnenlandse strijd. "Schotland en Noord-Ierland roeren zich", zegt Saenen. De Schotse nationalisten, die onafhankelijk willen zijn van het VK en juist lid willen zijn van de EU, hebben in bijna ieder Schot kiesdistrict gewonnen tijden de parlementverkiezingen.

"Zij zeggen: we hebben recht op een tweede referendum over onafhankelijkheid", en wijzen op het mandaat dat hun kiezers hebben gegeven. Overigens heeft de regering-Johnson al laten weten daar absoluut geen zin in te hebben. Saenen verwacht 'een hoop getouwtrek’, maar het is onduidelijk waar het uiteindelijk heen gaat.

Verandert er iets voor Nederland?

"Nederland verliest een trouwe bondgenoot in de EU. In de Britten had Nederland een medestander op het gebied van vrijhandel en interne markt", zegt politiek verslaggever Fons Lambie. Of, in de woorden van een topdiplomaat in Brussel: "Nederland kon zich altijd achter de Britse rug verschuilen."

De Britten boden tegenwicht aan de dominantie van Frankrijk en Duitsland, dat is nu voorbij. "En dus moet Nederland op zoek naar nieuwe vrienden", zegt Lambie. Minister Hoekstra werkt inmiddels nauw samen met een gelijkgestemde landen uit Noord-Europa en de banden met Frankrijk worden ook aangehaald.

Maar de zogenoemde Frans-Duitse as moet ook weer niet overschat worden, legt Lambie uit. "De macht van Merkel is sinds de aankondiging van haar vertrek tanende. Parijs heeft zeker aan invloed gewonnen, maar Macron ligt in eigen land onophoudelijk onder vuur door alle protesten."

"Ook Frankrijk en Duitsland kunnen niet met z'n tweeën alles domineren. De Europese Unie zonder de Britten is een Unie van gelegenheidscoalities. Een spel dat Nederland zal moeten meespelen."

Het is dus een hoop politiek getouwtrek, maar verder is het afscheid nu toch echt aanstaande. DWDD hield hierover een Brexit-special met Britse humor!